Leszek Biały (1184 – 1227) książę zwierzchni Polski, książę mazowiecki oraz kujawski. Syn Kazimierza II Sprawiedliwego oraz księżniczki znojemskiej Heleny.

Czy wiesz, że zaledwie 3 km od Pałacowej znajduje się kolejne ważne miejsce na mapie historii Polski? Po tym jak zapoznasz się z życiorysem Leszka Białego oraz rozgryziesz zawiłości polityki Piastów, zawierane i zrywane sojusze, zdrady, podboje i zbrojne wyprawy, dotrzesz do wydarzenia w historii Polski zwanego „zbrodnią gąsawską”.

Ale zacznijmy prawie od początku…

W wyniku coraz bardziej zawiłych sojuszy, które wpływały na osłabienie władzy Piastów, jesienią 1227 roku doszło do spotkania książąt w Gąsawie. Leszek Biały, Henryk Brodaty oraz Konrad Mazowiecki spotkali się w listopadzie 1227 roku w Gąsawie najprawdopodobniej w sprawie zjazdu dzielnicowego bądź też w związku z usadowieniem się wojsk (w 1225) Władysława Odonica w Ujściu nad Notecią oraz w Nakle.

Konflikty terytorialne

Szczególnie zagrożony działaniami Władysława Odonica, czuł się Władysław Laskonogi (jego stryj!) – książę Wielkopolski. W związku z czym postanowił on zacieśnić swoje stosunki dyplomatyczne właśnie z Leszkiem Białym oraz Henrykiem Brodatym (książę wrocławski również z linii Piastów) a tym samym pozbyć się kandydata do swojego „tronu”. Leszek Biały nie należał jednak do typu wojowników, w związku z czym ostateczna konfrontacja wojsk przeciągała się w czasie. Zniecierpliwiony Władysław Laskonogi rozpoczął więc działania na własną rękę. Niespodziewana klęska pod Ujściem w 1227, skłoniła go jednak do ponownej współpracy ze swoimi sojusznikami – Leszkiem Białym i Henrykiem Brodatym. Jednak Leszek ponownie nie zdecydował się na zbrojne rozwiązanie konfliktu. Postanowił za to zorganizować zjazd dzielnicowy podczas którego chciał przy okazji rozwiązać sprawę krnąbrnego namiestnika Pomorza – Świętopełka (jednoczesnego sojusznika Odonica). Z zainteresowanych książąt na zjazd nie przybyli główni „zainteresowani” – Władysław Odonic oraz Świętopełk Pomorski. Zjawili się za to liczni duchowni oraz świeccy wielmoże. Rozmowy przedłużały się a książęta zaczęli planować zbrojne odsunięcie od władzy dwóch niewygodnych książąt. Oczywiście wśród obecnych na zjeździe znaleźli również poplecznicy „oskarżonych” o rozbijanie dzielnic, kiedy więc podjęto decyzję o ich zbrojnym usunięciu, Odonic i Świętopełk postanowili działać.

Zbrodnia gąsawska

24 listopada 1227 roku, wczesnym rankiem miejsce zjazdu zostało zaatakowane przez wojska. Celem Odinca i Świętopełka nie było porwanie książąt, a ich zabicie, tak aby sięgnąć po pełnię władzy. Henryk Brodaty zaskoczony w łożu cudem uniknął śmierci dzięki ofiarności swojego rycerza. Natomiast Leszek Biały został zaskoczony atakiem podczas porannego pobytu w łaźni. Leszek zdołał wyrwać się napastnikom, dopaść konia i rozpocząć ucieczkę w kierunku Gniezna. Niestety już w Marcinkowie dopadła go pogoń i zginął na koniu trafiony strzałą. Prawdopodobnie głównym celem zamachowców pierwotnie mógł być Władysław Laskonogi, jednak nie był on obecny osobiście na zjeździe, a jedynie przysłał swoich przedstawicieli. Jego nieobecność nie mogła pozostać niezauważona, ale jednak nie powstrzymała zamachowców, zatem nie chodziło tylko o jego osobę.

Zbrodnia gąsawska (nazywana również krwawą łaźnią w Gąsawie) wyznaczyła koniec pewnej epoki w dziejach Polski Piastów – doszło do usamodzielnienia się Pomorza Gdańskiego. Leszek Biały był bowiem ostatnim księciem krakowskim, który zachował resztki zwierzchnictwa nad pozostałymi Piastami i ostatni którego tytułowano "dux Poloniae" – księciem Polski.